EFT – terapia par skoncentrowana na emocjach

Terapia par skoncentrowana na emocjach łączy w sobie skupienie na indywidualnym doświadczeniu każdego z partnerów w związku z poszukiwaniem powtarzających się wzorców w interakcji między partnerami oraz ich zmianą na bardziej elastyczne i lepiej służące związkowi.

Problemy w parze zgłaszane na terapii

Pary, które zgłaszają się na terapię małżeńską najczęściej definiują swój problem jako niemożność porozumienia się ze sobą nawzajem, problemy w komunikacji w związku. Czasem mówią o poczuciu dystansu lub nadmiernej kontroli ze strony partnera, o wzajemnym obwinianiu się czy poczuciu, że związek się wypalił, a partnerów nic już ze sobą nie łączy. Czasem przychodzą pod wpływem specyficznych wydarzeń, np. zdrady, poważnej choroby jednego z partnerów czy innego kryzysu życiowego.

Terapia par skoncentrowana na emocjach zakłada, że podstawowym źródłem problemów w parze jest utrata kontaktu emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego w relacji z partnerem. Większość walk i konfliktów między partnerami to skutek owego utraconego poczucia bezpieczeństwa, to protest przeciwko emocjonalnej rozłące.

Psychoterapia par skoncentrowana na emocjach i teoria przywiązania

Terapia par skoncentrowana na emocjach (Emotionally Focused Therapy for Couples - EFT) została stworzona przez kanadyjską badaczkę i psychoterapeutkę, dr Sue Johnson. Inspiracją do jej stworzenia była m.in. teoria przywiązania Johna Bowlby’ego oraz badania nad relacjami partnerskimi osób dorosłych prowadzone pod koniec XX i na początku XXI wieku. Relacja miłosna jest w niej postrzegana jako forma przywiązania, więź emocjonalna mająca zaspokoić wrodzoną potrzebę bezpieczeństwa każdego człowieka, również dorosłego.

Emocjonalna niedostępność partnera wywołuje w nas negatywne emocje. Przede wszystkim strach, ale również gniew czy smutek. Strach pojawia się kiedy czujemy, że nasze przetrwanie jest zagrożone. W sytuacji postrzeganego zagrożenia walczymy z partnerem lub wycofujemy się. Walczymy o bycie zauważonym, kontakt, zaspokojenie potrzeb. Wycofujemy się, by zachować kontrolę, nie pozwolić się skrzywdzić.

W dzieciństwie, w kontakcie z ważnymi osobami, tworzymy swój indywidualny styl przywiązania: bezpieczny, lękowo-unikowy  lub lękowo-ambiwalentny. Ten styl przywiązania wpływa na to jak funkcjonujemy w dorosłych relacjach miłosnych. Emocjonalna nieobecność partnera (postrzegana subiektywnie) prowadzi do różnych reakcji:  złości i sprzeciwu, poszukiwania partnera i silnej potrzeby bycia blisko, utraty nadziei i wreszcie odsunięcia się, emocjonalnej separacji.

Rozpoznawanie szatańskich dialogów w trakcie psychoterapii par

Partnerzy, którzy odczuwają zerwanie emocjonalnej więzi wchodzą ze sobą w negatywne interakcje, które Sue Johnson nazywa „szatańskimi dialogami” i porównuje do tańca. Ich rozpoznanie stanowi punkt wyjścia terapii par skoncentrowanej na emocjach. Istnieją trzy podstawowe wzorce negatywnych interakcji w parze:

• „Znaleźć tego złego” – to wzajemne atakowanie się, obwinianie, oskarżanie
• „Polka protestacyjna” – jeden z partnerów wysuwa żądania w proteście przeciwko emocjonalnej rozłące, drugi postrzega to jako krytykę i wycofuje się
• „Zastygnąć i uciekać” – to defensywne zamknięcie się na siebie nawzajem, partnerzy sprawiają wrażenie, że niczego nie czują i nie potrzebują

Cele psychoterapii par skoncentrowanej na emocjach

W trakcie psychoterapii partnerzy uczą się:

• rozpoznawać i zauważać negatywne wzorce interakcji pojawiające się w odpowiedzi na odczuwany brak poczucia bezpieczeństwa
• rozpoznawać i wyrażać emocje i potrzeby leżące u podłoża „szatańskich dialogów”, pokazywać wrażliwsze części siebie, podejmować ryzyko odsłaniania siebie przed partnerem
• stawać się wyczulonym na partnera, dostrajać się do niego
• odtwarzać lub budować bliską, bezpieczną więź z partnerem
• budować nowe wzorce interakcji oparte na miłości i więzi

Jak pisze Sue Johnson w książce „Przytul mnie”: „EFT nie tylko pomaga leczyć relacje, ale również tworzy relacje, które leczą.”

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, czyli problemy lękowe z perspektywy psychoterapeuty

Pacjenci przychodzący do gabinetu psychoterapeuty jako problem często zgłaszają męczący ich lęk. Jednym z zaburzeń, przy których dotkliwym objawem jest wysoki poziom doświadczanego lęku jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne („nerwica natręctw”). Szacuje się, że cierpi na nie około 2-3% społeczeństwa. Na czym polega i co warto o nim wiedzieć?

Objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Cechą charakterystyczną zaburzenia obsesyjno-kompulsywjego jest występowanie natrętnych myśli (obsesji) oraz przymusowych zachowań (kompulsji). Obsesje to powracające, uporczywe i nieprzyjemne dla osoby myśli. Często dotyczą one tematów, które są związane z silną społeczną oceną moralną, takich jak agresja, seks, religia. Mogą dotyczyć czystości oraz chorób. Pojawienie się tych myśli wywołuje u osoby lęk, z którym próbuje sobie poradzić za pomocą wykonywania różnych czynności, które przybierają postać kompulsji. Kompulsje to rytualne, wielokrotnie powtarzane zachowania. W wyobrażeniu osoby mają zapobiec jakimś (mało prawdopodobnym) wydarzeniom, które – jak jej się wydaje – mogłyby nastąpić, gdyby zaniechała wykonania rytuału. Zachowania te są często uciążliwe i z racjonalnego punktu widzenia niepotrzebne. Osoba utrzymuje je jednak, ponieważ, jeśli próbuje przestać je wykonywać, jej lęk wzrasta

Co warto wiedzieć o zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym?

Ważną informacją jest fakt, że niekontrolowane, nieprzyjemne i niechciane myśli pojawiają się u wszystkich ludzi. Wiele osób nawet nie zdaje sobie z nich sprawy, bo myśli te przychodzą i odchodzą, nie wywołując silnej reakcji. Doświadczenie osób, u których rozwija się zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne jest inne. Dzieje się tak między innymi dlatego, że osoby te przywiązują dużą wagę do faktu, że ta myśl im się pojawiła oraz przeżywają w związku z tym intensywne emocje. Często reagują silnym lękiem i poczuciem winy. Mogą one wynikać z tego, że pojawiająca się myśl jest tak bardzo niezgodna z osobą, że trudno jej pogodzić się z tym, że pojawiła się w jej głowie. Może na przykład pomyśleć: „Skoro pomyślałem o dźgnięciu kogoś nożem, to znaczy, że mogę to zrobić, jestem złym i niebezpiecznym człowiekiem.”. Ta myśl może wywołać u niej silny lęk oraz chęć uniknięcia pojawienia się podobnych myśli w przyszłości. Tymczasem, podkreślmy jeszcze raz, pojawienie się takiej czy innej myśli o niczym strasznym nie świadczy. Człowiek nie ma bezpośredniego wpływu na to, jakie pojawią się myśli, ale ma wpływ na swoje zachowania.

Psychoterapia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

Skutecznymi metodami leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych są psychoterapia i farmakoterapia. Niezbędnym elementem jest również psychoedukacja na temat zaburzenia, jego mechanizmów i leczenia. Psychoterapia humanistyczna pomaga uzmysłowić sobie złożoność własnych przeżyć, myśli i emocji. W trakcie psychoterapii klient uczy się zaakceptować to, że jako osoba doświadcza różnorodnych impulsów: od „dobrych”, altruistycznych, empatycznych, po niechętne czy agresywne. Pomocne okazują się techniki behawioralne, które stopniowo „oduczają” pacjentów angażowania się w czynności przymusowe

Psychoterapia dla osób w żałobie

Na czym polega wsparcie psychologiczne i psychoterapia osób w żałobie? Czy żałoba jest procesem, który trzeba leczyć, wspierać, czy powinniśmy radzić sobie z nią sami?

Naturalny proces i wsparcie psychologiczne

Żałoba zazwyczaj nie wymaga wsparcia specjalisty. Dla większości osób najbardziej bolesne jest pierwsze pół roku, a intensywne cierpienie charakteryzuje pierwszy rok: pierwsze święta, urodziny, ważne rocznice. Proces żałoby, choć trudny, wydaje się nie przekraczać możliwości osoby, która ją przeżywa. W takich wypadkach pomoc profesjonalisty może być przydatna jako wsparcie, gdy zasoby najbliższego otoczenia nie wystarczają. Może stać się tak, gdy np. osoba jest samotna, gdy z różnych powodów nie wierzy w realność udzielenia pomocy przez bliskich (niejednokrotnie także oni przeżywają własną żałobę). Wsparcie psychologiczne jest w takich przypadkach głównie towarzyszeniem w bólu. Psycholog czy psychoterapeuta może stać się osobą, która nie łagodząc na siłę, nie pocieszając i nie oceniając, z cierpliwością i uważnością będzie obecna, zrozumie trudne uczucia, zniesie morze łez, czy wysłucha historii związanych z utraconą relacją. Profesjonalista może także pomóc poradzić sobie z trudnymi pytaniami: np.  o to, czy to co się dzieje, jest stanem normalnym lub jak rozmawiać z dziećmi.

Psychoterapia

Czasem wskazana jest głębsza praca terapeutyczna. Znane wcześniej środowisko staje się puste, a przebywanie w nim przykre. Żałoba jest wyczerpująca - wiele osób pragnie sie z niej jak najszybciej otrząsnąć, zanim zdoła ją przeżyć, przystosować się do nowej rzeczywistości i żyć dalej po stracie. W takich wypadkach rola terapeuty związana będzie ze znalezieniem z klientem jego własnego tempa, tak aby móc dokończyć ten proces. Zarówno zbyt szybka ucieczka od cierpienia, jak i zastygnięcie w nim - mogą być przeszkodą w dobrym funkcjonowaniu. Osoby w żałobie często tracą poczucie czasu, który subiektywnie się zatrzymuje - utyka w cierpieniu lub tkwi w przeszłości. Kontakt terapeutyczny, który jest dialogiem z inną, aktywną w tym dialogu osobą z "teraz", przywraca poczucie rzeczywistości czasu. Praca terapeutyczna może skupiać się także na poznaniu i akceptacji uczuć związanych z przeżywaniem straty, które nie są akceptowane przez osobę w kryzysie lub jej otoczenie. Wielu osobom przynosi ulgę usłyszenie, że to co przeżywają jest naturalne.

Celem większości procesów terapeutycznych osób w żałobie jest lepsze radzenie sobie z lękiem, pełniejsze funkcjonowanie w obecnej sytuacji i budzenie nadziei.

Zagrożenia nieprzeżytej żałoby - reakcja depresyjna

Osoby, które nie dokończyły przeżywania procesu rozstania, miewają kłopoty ze zdrowiem, snem, relacjami i rzadko odczuwają przyjemność. Czasami obawiając się pełnego przeżywania - dają chwilowy upust emocjom, powierzchownie je odreagowują, co daje niewielką ulgę i w dłuższej perspektywie czują się gorzej. Czasem nie rozumieją własnych reakcji - przez lata zbyt spokojnie lub nadmiernie reagują na trudności. Ucieczka od teraźniejszego bólu i pozorny spokój powodują niemożność przeżywania w przyszłości. Objawy te związane są z doświadczeniem depresyjnym i psychoterapia staje się terapią depresji, przywracającą żywe przeżywanie, a gdy ono powróci- staje się pracą nad żałobą.

„Nie ma niegrzecznych dzieci” – czyli metoda Self-Reg w kontekście trudnych zachowań dzieci

Self-Reg (metoda samoregulacji) to sposób myślenia o zachowaniu ludzi wymyślona przez Stuarta Shankera. Jakie są jej założenia i jak może pomóc w zmianie trudnych zachowań dziecka? Odpowiadamy w artykule.

Metoda Self-Reg – idea

Według założeń Self-Reg trudne zachowania dzieci (ale także dorosłych!) są wynikiem braku równowagi między poziomem pobudzenia (napięcia) dziecka oraz ilością bodźców ze świata zewnętrznego, jakie do niego docierają. W języku Self-Reg mówi się o tym używając pojęcia stresu: skoro dziecko „źle” się zachowuje, to znaczy, że działa na nie za dużo stresujących czynników. „Po ludzku” powiedzielibyśmy, że dana sytuacja dziecko przerasta. Chcąc zmienić zachowanie dziecka myślimy więc o tym, jak obniżyć poziom stresu i pobudzenia u dziecka, aby mogło ono zmienić również swoje zachowanie.

Pięć obszarów Self-Reg – czyli co stresuje dzieci?

Stres i stresory są w ujęciu Self-Reg rozumiane szeroko. Odnoszą się do wszystkich czynników, które wymagają od nas zużywania energii – obciążają nas, wymagają uwagi, wysiłku. Wyróżnia się 5 obszarów, które mogą być źródłem stresu:

• Obszar biologiczny (u dzieci bywa najważniejszy) – w tym obszarze stresorami mogą być niewystarczająca ilość snu, nieodpowiednia dieta, problemy z integracją sensoryczną, hałas, zbyt dużo bodźców wzrokowych czy niekomfortowa temperatura.

• Obszar emocjonalny (kluczowy dla większości ludzi) – czynniki mogące wywołać nadmierne obciążenie stresem to przede wszystkim silne emocje, zarówno negatywne, jak i pozytywne (choć te pierwsze obciążają dziecko znaczenie bardziej).

• Obszar poznawczy – mogą być to na przykład zbyt duża ilość informacji lub informacje niezrozumiałe, a także wymaganie, by dziecko zbyt długo jak na swoje możliwości koncentrowało się na zadaniach.

• Obszar społeczny – stresujące mogą być między innymi konflikty, bycie uczestnikiem lub świadkiem kłótni, agresji, przemocy, a także nieznane sytuacje społeczne.

• Obszar prospołeczny – nadmiernie obciążające dla dzieci mogą być: konieczność radzenia sobie z silnymi emocjami innych ludzi, poczucie winy i sytuacje, gdy oczekuje się od dziecka, by postawiło czyjeś potrzeby ponad swoimi.

Zmień sposób myślenia o trudnym zachowaniu dziecka

Metoda samoregulacji zachęca do przeformułowania rozumienia zachowania dziecka w kontekście stresu.

„W Self-Reg <problematyczne> zachowania są postrzegane jako bezcenne oznaki tego, że dziecko doświadcza nadmiernego stresu. […] Self-Reg uczy nas, jak określić, co stanowi stresory dla danego dziecka i w jaki sposób możemy je zredukować. Następnie musimy dziecku pomóc w nauce samodzielnego radzenia sobie z tym wszystkim.”[1]

W przypadku bardzo małych dzieci rodzic staje się „zewnętrznym regulatorem stresu”. Jego zadaniem jest troska o to, by obciążenie bodźcami 5 obszarach nie było zbyt duże. Zadanie rodziców starszych dzieci jest bliższe bycia „detektywem stresu” i pomocnikiem w obniżaniu go. Długofalowym celem metody samoregulacji nie jest nauka unikania stresu, ale budowanie umiejętności stawiania mu czoła i zdolności powrotu do wewnętrznej równowagi. Do tego celu prowadzi pięć kroków. Napiszemy o nich wkrótce

Zainteresowanych zachęcamy do lektury książki: S. Shanker, „Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości.”  Zapraszamy również na konsultacje z psychologami w naszym ośrodku.

[1] S. Shanker, „Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości.”

Żałoba - kiedy wymaga specjalistycznej opieki?

Żałoba jest trudna i pełna cierpienia. Jest to jednak proces naturalny,  w którym ważne jest wsparcie innych. Różne sprawy związane ze śmiercią i rozstawaniem się powierzane są profesjonalistom. Czy istnieją także takie, w których warto udać się psychoterapeuty?

Żałoba nieprawidłowa

Psychologowie i psychiatrzy nie są zgodni co do tego, czym jest i jak rozpoznawać nieprawidłowy przebieg żałoby. Niektóre źródła odróżniają żywe przeżywanie straty (o etapach żałoby pisaliśmy TU)  w prawidłowo przebiegającej żałobie od przedłużającego się zatrzymania, zamrożenia i izolacji w cierpieniu, które charakteryzują depresję.

Diagnoza zaburzeń przeżywania żałoby według międzynarodowych klasyfikacji

DSM-4 ("Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych" Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) proponuje rozpoznawanie i leczenie patologicznej żałoby, gdy w 14 miesięcy po stracie przez ponad 6-mesięcy trwają takie objawy jak:

• mimowolne wspomnienia lub natrętne fantazje związane z utraconą relacją,
• nagłe ukłucia lub napady silnych emocji związanych z utraconą relacją
• bolesna i silna tęsknota, pragnienie powrotu zmarłego
• unikanie i niemożność adaptacji,
• poczucie osamotnienia i wewnętrznej pustki,
• nadmierne unikanie ludzi, miejsc lub aktywności, które budzą wspomnienia o zmarłym,
• inny niż zwykle poziom zaburzeń snu,
• brak zainteresowania pracą, życiem towarzyskim, funkcjami opiekuńczymi, rekreacją.

Nowsza wersja tego podręcznika (DSM-5), idąc dalej nie rozróżnia depresji od żałoby - a więc wszelkie objawy charakterystyczne dla depresji, trwające więcej niż 2 tygodnie po stracie, diagnozuje jako depresję.

ICD-10 ("Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania Światowej Organizacji Zdrowia) nie ujmuje żałoby jako stanu patologicznego, chyba że trwa powyżej 2 lat. ICD-11 (następna rewizja w trakcie przygotowania) proponuje uznanie przedłużającej się żałoby za nieprawidłowe. Jest to stan, w którym objawy takie jak: uporczywa i głęboka tęsknota związana z nieakceptacją śmierci, poczucie straty części siebie, gniew, poczucie winy lub poczucie krzywdy związanych ze stratą i niemożność angażowania się w nowe aktywności społeczne, utrzymują się ponad 6 miesięcy od śmierci bliskiej osoby.

Wiele podejść przyjmuje kryterium czasowe przedłużającej się reakcji na stratę, jako objaw (często główny), nieprawidłowego przebiegu żałoby. Inne propozycje za nieprawidłowe uznają także zbyt gwałtowne przeżywanie straty lub mimo, iż relacja była ważna - nie przeżywanie jej.

Wskazania do psychoterapii

Czas trwania prawidłowej żałoby zmienia się - w zależności od indywidualnych zasobów, dostępnego wsparcia i norm kulturowych. Medykalizacja procesu żałoby i przedwczesne łagodzenie jej objawów, może prowadzić do braku możliwości jej pełnego przeżycia, przeszkodzić w radzeniu sobie z realną, ważną stratą i najlepszym przystosowaniu do zmienionej sytuacji. Czasem jednak żałoba przybiera postać, która wykracza poza jej zwykłe doświadczanie, gdy zasoby posiadane przez osobę i jej najbliższe środowisko nie są wystarczające do przeżycia i zaadaptowania się do zmiany. Są to na przykład sytuacje, gdy rola osoby zmarłej była wyjątkowo ważna, gdy relacja była bardzo silna lub ambiwalentna gdy śmierć wiązała się ze szczególną traumą. Także żałoba, która "utyka" w jednej z jej faz i wydłuża się w czasie może być wskazaniem do rozpoczęcia terapii czy konsultacji psychiatrycznej.

Terapia par – pierwsze spotkania

Osobom, które nigdy nie uczestniczyły w terapii par, w trakcie pierwszej konsultacji często towarzyszy napięcie, obawy, lęk, czasem wstyd. Czasem partnerzy odczuwają nadzieję na zmianę, czasem ulgę, że jakąś decyzję mają już za sobą. Do pierwszego spotkania z terapeutą warto się przygotować. 

Czego można się spodziewać na pierwszej konsultacji?

Pierwsze 2-3 spotkania pary z terapeutą mają określone cele. Służą poznaniu się nawzajem, obserwacji pary, diagnozie i podjęciu decyzji. Szczegółowe cele pierwszych konsultacji to:

• Poznanie przyczyn podjęcia decyzji o terapii – określenie jakie problemy pojawiają się w związku cyklicznie i co było bezpośrednim impulsem umówienia się na pierwsze spotkanie
• Rozpoznanie oczekiwań klientów wobec terapii
• Zebranie informacji o  związku i o każdym z partnerów – m.in. historia związku, oczekiwania wobec związku każdego z partnerów – na początku i obecnie,  informacje o rodzinie pochodzenia, historia wcześniejszych ważnych związków
• Określenie mocnych i problemowych stron związku – co trzyma partnerów razem, jakie stresory pojawiają się w związku, jak para rozwiązuje problemy, jakijest w niej układ sił, jak partnerzy zachowują się wobec siebie nawzajem, jak się ze sobą komunikują
• Rozpoznanie motywacji do podjęcia terapii u każdego z partnerów - Zdarza się, że decyzja o podjęciu terapii jest podejmowana wspólnie i towarzyszy jej obopólna chęć pracy nad związkiem. Zdarza się też, że jeden z partnerów przychodzi namówiony przez drugiego, na jego prośbę lub pod wpływem ultimatum postawionego przez partnera. Bywa też tak, że jedna z osób już podjęła decyzję o rozstaniu i przychodzi by rozstać się w konstruktywny sposób.
• Określenie celów terapii – cele związane z poprawą jakości związku w obszarach zgłaszanych przez partnerów jako konfliktowe, trudne lub cele związane z kończeniem związku, rozstawaniem się
• Przedstawienie / ustalenie kontraktów dotyczących terapii - długość spotkań, proponowana długość terapii, zasady obowiązujące na sesjach oraz między sesjami
• Podjęcie decyzji o rozpoczęciu terapii

Pierwsze spotkania dają również partnerom okazję do poznania terapeuty, sprawdzenia jak czują się w kontakcie z nim, czy postrzegają go jako osobę, która może im pomóc, czy decydują się na wspólną pracę z tą właśnie osobą.

Zapraszamy do umówienia się na pierwsze spotkanie i skorzystania z psychoterapii par w warszawskim Ośrodku Psychoterapii W RELACJI.

Pierwsza konsultacja z psychologiem

Wiele osób przychodzących na konsultację do gabinetu psychoterapii ma do czynienia z psychologiem czy psychoterapeutą pierwszy raz. Zastanawia się, jak będzie wyglądać konsultacja i czuje niepokój. Dziś piszemy o tym, czego można się spodziewać na pierwszej wizycie u psychologa.

Pierwsze spotkanie, a raczej kilka pierwszych spotkań z psychoterapeutą, najczęściej służy poniższym celom:

• Określenie problemów, z którymi boryka się klient
  Terapeuta wraz z klientem precyzują, co w obecnym życiu klienta jest dla niego trudne I powoduje jego cierpienie.

• Poznanie szerszego kontekstu sytuacji życiowej klienta
  Psycholog może zadawać pytania dotyczące różnych sfer życia pacjenta: sfery zawodowej, osobistej, zdrowotnej, życia seksualnego czy historii życia pacjenta. Celem pytań jest jak najlepsze poznanie i zrozumienie, zarówno przez terapeutę, jak i klienta sytuacji życiowej osoby oraz momentu życia, w którym się on znajduje.

• Poznanie motywacji do zmiany
  Klient szuka odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że chce pracować nad swoim problemem, a także czy jest coś, co mogłoby mu w zmianie przeszkodzić

• Ustalenie celów, do jakich dąży klient
  Klient stara się określić, jak wyobraża sobie zmianę, która ma nastąpić po psychoterapii.

• Nawiazanie kontaktu między psychoterapeutą i klientem
  Psycholog jest dla osoby szukającej pomocy kimś zupełnie obcym. W czasie pierwszych sesji klient poznaje psychoterapeutę, aby móc zdecydować, czy ten konkretny specjalista będzie dla niego odpowiednim pomocnikiem i towarzyszem w procesie zmiany. Ważne jest, by klient sprawdził jak czuje się w kontakcie z tą konkretną osobą. Cenne jest również dzielenie się swoimi wątpliwościami z terapeutą.

W trakcie spotkania psycholog zadaje pytania, sprawdza, czy dobrze zrozumiał słowa klienta, a także podsumowuje jego wypowiedzi. Dzieli się swoimi wrażeniami oraz rozumieniem, natomiast nie krytykuje, nie ocenia, rzadko też radzi. Zdarza się, że psycholog głownie słucha, innym razem jest bardziej aktywny. Efektem pierwszych kilku konsultacji jest porozumienie klienta i terapeuty, co do rozumienia problemów, ustalonych celów oraz tego, czy mogą wspólnie wyruszyć w drogę ku zmianie.

Nowy portal dla matek MAMYWSPARCIE.PL

Polecamy nowy portal dla mam mamywsparcie.pl!

Celem portalu jest wspieranie mam w początkach macierzyństwa. Strona popularyzuje wiedzę o zaburzeniach, które mogą pojawić się w okresie ciaży i początkach macierzyństwa, publikuje artykuły na tematy związane z przeżyciami emocjonalnymi okresu okołoporodowego, a także zachęca mamy do dzielenia się swoimi doświadczeniami z innymi. Założycielką portalu jest terapeutka naszego ośrodka Ewa Borodo-Jaskólska.

Zapraszamy też do zapoznania się z ofertą dla matek naszego ośrodka. O depresji matek możesz przeczytać tu: 

https://www.wrelacji.pl/psychoterapia-strefa-wiedzy/depresja-poporodowa-czy-baby-blues/20/3/2017

https://www.wrelacji.pl/psychoterapia-strefa-wiedzy/depresja-i-problemy-lkowe-w-okresie-okooporodowym/15/5/2017

https://www.wrelacji.pl/psychoterapia-strefa-wiedzy/depresja-poporodowa-jak-rozpozna/22/5/2017

Żałoba – czas rozstawania się

Żałoba jest procesem, który związany jest ze stratą bliskiej osoby. Chociaż jest doświadczeniem naturalnym i powszechnym, niemal nigdy osoba, która go przeżywa nie jest przygotowana na jego nadejście. Jest to czas wielkiego wysiłku emocjonalnego, wstrząsu, wyczerpania i bólu psychicznego.

Trudne doświadczenie straty

Strata związana jest z psychologicznym cierpieniem, które wymaga czasu i wysiłku, aby je przyjąć i zasymilować. Często wiąże się z potrzebą kontaktu i wsparcia, a równocześnie z chęcią odizolowania się od ludzi. Wiele osób przeżywa poczucie chaosu, oderwania od rzeczywistości, koncentrację na zmarłym i utraconej relacji. Z żałobą wiąże się pragnienie, aby ta relacja trwała, mimo iż zmarły nie wróci, a równocześnie aby związane z utratą cierpienie skończyło się jak najszybciej. Siła przeżycia jest indywidualna, związana z jednostkowymi zasobami i doświadczeniami. Poza czynnikami wewnętrznymi, jej przeżywanie zależy od czynników kulturowych, dostępnego wsparcia, od nagłości śmierci, zależności od zmarłego, czy bliskości relacji. Jest trudniejsza, gdy przerwana relacja była konfliktowa lub ambiwalentna.

Czas ten wiąże się z ryzykiem wystąpienia problemów zdrowotnych: depresji, lęku, napadów paniki, problemów ze snem, nadużywania substancji psychoaktywnych, czy problemów kardiologicznych. Stan psychiczny i fizyczny zwiększa także ryzyko śmierci - także samobójczej.

Etapy żałoby

Sposób przeżywania żałoby jest indywidualny, dzielenie go na fazy jest sztuczne, nieuwzględniające tej niepowtarzalności. Wyróżnienie typowych etapów żałoby, z równoczesną uważnością i elastycznością, ułatwia jednak zrozumienie tego procesu. Psychologowie stworzyli kilka klasyfikacji etapów żałoby. Jedną z najpopularniejszych jest podział na pięć faz, stworzony przez dr Elisabeth Kübler-Ross:

• zaprzeczanie i izolacja,
• targowanie się,
• gniew,
• smutek,
• akceptacja.

Szok, który odczuwany jest tuż po śmierci bliskiego człowieka, a czasem jeszcze przed tym wydarzeniem (gdy jest spodziewane), zmienia się z czasem. Na początku często wiąże się z niewiarą, odcięciem i zaprzeczaniem wydarzeniom. Gdy rzeczywistość zaczyna docierać do świadomości, osoba w żałobie próbuje poprawić swoją sytuację, poprzez stawianie sobie i losowi warunków i zadań, które mają wynagrodzić lub złagodzić stratę. Żałobie towarzyszy poczucie winy i krzywdy, związane z wiarą, iż można było przedsięwziąć kroki, czy zwiększyć wysiłek, aby zapobiec śmierci. Temu doświadczeniu towarzyszą także smutek, ból, tęsknota i lęk. Wiąże się z nimi osamotnienie i opuszczenie przez zmarłego i innych. Czasem obecność osoby, która odeszła odczuwana jest fizycznie (zdaje się pojawiać na ulicy, w znanych dźwiękach, zapachach, symbolach, czy przedmiotach), co na niektóre osoby działa łagodząco i daje nadzieję. Myśli w żałobie często krążą wokół okoliczności śmierci i nadawaniu indywidualnego sensu wydarzeniom.

Żałoba jest procesem stopniowego odzwyczajania się, rozluźniania więzi. Wraz z czasem wspomnienia są porządkowane, pojawia się coraz więcej myśli dotyczących przyszłości, a przeszłość i związane z nią nadzieje i pragnienia odsuwają się. W ostatnim etapie stopniowo przychodzi uzdrowienie – akceptacja straty wiążąca się z przystosowaniem do życia w innej rzeczywistości, zmianą sposobów zachowania, decyzją o dalszym życiu bez bliskiej osoby.

Depresja poporodowa - objawy

Okres po porodzie u większości kobiet wiąże się z dużymi zmianami w funkcjonowaniu emocjonalnym, fizycznym i społecznym. Pierwsze tygodnie to czas na stopniową adaptację matki do nowej sytuacji życiowej. Jeśli w tym procesie wystąpią trudności, kobietę może dotknąć depresja poporodowa.

Zmiany u kobiet po porodzie

Na poziomie biologicznym matka doświadcza drastycznych zmian hormonalnych. Dziewięciomiesięczny czas ciąży zakończył się, a przed mamą pojawiły się nowe zadania związane z karmieniem i opieka nad noworodkiem. To także czas znaczących zmian w systemie rodzinnym oraz w relacjach między rodzicami. Rewolucja dotyczy także tak podstawowych spraw jak sen, jedzenie czy sposób spędzania czasu. Nic dziwnego, że większosć kobiet (nawet 80%) zauważa u siebie różnorodone, niepokojące objawy, takie jak płaczliwość, rozdrażnienie, wahania nastroju, kłopoty ze snem czy zmeczenie. Specjaliści określają je terminem baby blues. Warto jednak pamiętac, że tzw. smutek poporodowy (baby blues) mija samoistnie przy wsparciu naturalnego otoczenia mamy w ciągu 3-5 tygodni od porodu.

Objawy depresji poporodowej

Jeśli czas doświadczanych trudności przedłuza się, być może mamy do czynienia z depresją poporodową. Jej objawami są:

• doświadczany przez większość czasu depresyjny nastrój, przygnębienie, płaczliwośc; 
• lęki, martwienie się, np. o zdrowie dziecka;
• poczucie winy;
• negatywne myśli o sobie, np. poczucie, że kobieta "nie nadaje się" do roli matki;
• zaburzenia snu
• apatia, brak energii i motywacji do działania
• brak odczuwania przyjemności
• zaburzenia apetytu, drastyczne zmiany wagi
• zaburzenia koncentracji
• trudności w podejmowaniu decyzij
• poczucie bezsilności i beznadziei
• brak zainteresowania dzieckim i opieką nad nim, niecheć i wrogość w stosunku do dziecka
• myśli o śmierci i myśli samobójcze
• myśli o wyrządzeniu krzywdy dziecku

Depresja poporodowa - matce potrzebna jest pomoc

Depresja poporodowa jest sygnałem, że matka potrzebuje dodatkowego wsparcia otoczenia i pomocy ze strony specjalistów! Rozmowa ze specjalistą - psychologiem, psychoterapeuta, psychiatrą - pomoże w ustaleniu najepszych form pomocy dla konkretnej mamy w jej indywidualnej sytuacji.

Sens życia i psychoterapia

Sens życia to zagadnienie, które na pewnych etapach życia zaprząta właściwie każdego człowieka. „Moje życie nie ma sensu”, „Jaki to wszystko ma sens?” to skargi, z którymi regularnie stykają się psychoterapeuci w pracy z klientami. Czasem są one formułowane wprost, czasem ukryte pod innymi zgłaszanymi problemami, takimi jak problemy w pracy, w związku, brak motywacji, apatia, pustka, nuda.

Syndrom braku sensu życia

Viktor Frankl wyróżnił dwa etapy syndromu braku sensu. Nazwał je pustką egzystencjalną i nerwicą egzystencjalną. Pustka egzystencjalna to subiektywny stan pustki, nudy i apatii. Człowiek w tym stanie podważa sensowność wszelkich aktywności i działań życiowych. Kiedy pojawiają się dodatkowe objawy, których „zadaniem” może być wypełnienie owej pustki, pojawia się nerwica egzystencjalna, która może przybrać wiele form: depresji, obsesji, alkoholizmu czy nadużywania seksu. Człowiek w kryzysie braku sensu nie wie co musi, co powinien czy wreszcie, co chce robić.

Czym jest sens życia?

Viktor Frankl mówi, że sens życia to coś, co każdy człowiek musi dla siebie odkryć, znaleźć, ponieważ nie jest on nam dany. Poczucie sensu jest człowiekowi potrzebne do złagodzenia lęku, jaki odczuwamy mierząc się z życiem, ze światem. Z poczucia sensu rodzą się wartości, poprzez wdrażanie których wzmacniamy nasze poczucie sensu. System wartości to swoisty kierunkowskaz informujący nas, co powinniśmy robić. Poszukiwanie poczucia sensu jest związane z pragnieniem, by coś po sobie zostawić dla potomności, by nie zniknąć, nie umrzeć całkowicie. Jest więc ono sposobem na radzenie sobie z lękiem przed śmiercią, który często występuje jako poczucie braku sensu. Bywa również sposobem poradzenia sobie z poczuciem izolacji, samotności poprzez szukanie identyfikacji z jakąś grupą, celem, sprawą. Kiedy ktoś mówi o poczuciu braku sensu, może tym samym komunikować lęk przed śmiercią, brakiem oparcia czy izolacją, samotnością.

Działania, z których wiele osób czerpie poczucie sensu to m.in.:

• Altruizm – służenie innym, zmieniania świata na lepsze
• Oddanie jakiejś sprawie
• Twórczość (nie tylko artystyczna), twórcze podejście do wykonywanych zadań
• Hedonizm
• Samorealizacja
• Przekraczanie samego siebie

Psychoterapia i poszukiwanie sensu

W trakcie psychoterapii, klient może szukać odpowiedzi na pytania o to kim jest, jaki jest cel jego życia, co chciałby zrobić ze swoim życiem, obecnie i w przyszłości, co nada jego życiu sens, da poczucie spełnienia, jak ma realizować w życiu ważne dla siebie wartości, a wcześniej owe wartości odkrywać i zamieniać na życiowe cele, zarówno krótko- jak i długoterminowe. Czasem, kiedy klient mierzy się z przeciwnościami losu, np. ciężką chorobą, swoją czy bliskiej osoby, stratą, żałobą, potrzebuje znaleźć swoją odpowiedź na pytanie o przyczyny, znaczenie tego co się dzieje (Dlaczego to mnie spotkało? Jaki sens mogę nadać mojemu cierpieniu?). W relacji z empatycznym, uważnym, wrażliwym, zaangażowanym słuchaczem jakim jest terapeuta łatwiej jest mierzyć się z egzystencjalnym zagadnieniem sensu życia, często powiązanym z innymi wątkami egzystencjalnymi, takimi jak śmierć, izolacja i wolność.

Wpis powstał na podstawie książki Irvina D. Yaloma, Psychoterapia egzystencjalna, rozdział 10, 11 (Warszawa 2008)

Depresja i problemy lękowe w okresie okołoporodowym

W kontekscie problemów emocjalnych kobiet w okresie okołoporodowym najczęściej mówi się o depresji, a najszerzej znanym terminem jest depresja poporodowa. Jednak problemy emocjonalne okresu okołoporodowego obejmują cały szereg zaburzeń. Część specjalistów określa je mianem "Okołoporodowe zaburzenia nastroju i lękowe" (PMAD - Perinatal Mood and Anxiety Disorders). Spośród nich można wyróżnić następujące:

• Depresja i lęki w ciąży - szacuje się, że doświadcza ich 15-21 % kobiet.
• Depresja poporodowa - występuje u 15-20 % kobiet, a objawiać się może między innymi apatią, brakiem zainteresowania dzieckiem, zaburzeniami apetytu i snu, trudnościami w podejmowaniu decyzji i utrzymaniu koncentracji, pojawiajacymi się agresywnymi myślami w stosunku do dziecka, przytłaczającymi negatywnymi emocjami: złości, lęku, poczucia winy
• Okołoporodowe zaburzenie lęku panicznego - dotyka około 11% kobiet, przejawia się napadami lęku, drażliwością i zamartwianiem się.
• Okołoporodowe zaburzenie obsesyjno-kompulsywne - może się pojawić u około 11 % kobiet. Charakterystyczne są natrętne myśli i zachowania przymusowe, często związane z dzieckiem oraz towarzyszący im lęk.
• Poporodowy zespół stresy pourazowego - według oszacowań dotyczy 9 % kobiet i związany jest z traumatycznym przebiegiem porodu. Wspomnienia dotyczące tego wydarzenia wracają w myślach i snach, kobiety unikają sytuacji i miejsc, które kojarzą im się z porodem, a takżę przeżywają podwyzszony poziom napięcia.
• Okołoporodowe zaburzenie dwubiegunowe - wystąpi u co piątej kobiety spośród tych, które po porodzie doswiadczyły objawów depresyjnych
• Psychoza poporodowa - występowanie jest rzadkie, 1 lub 2 przypadki na tysiac porodów. Cierpiąca na nią matka ma zaburzony kontakt z rzeczywistością, może na przykład zaprzeczać, że urodziła, twierdzić, że dziecko nie jest jej. W psychozie poporodowej występuje realne i bezposrednie zagrożenie życia matki i dziecka. Jest poważnym zaburzeniem i wymaga natychmiastowej specjalistycznej interwencji.

Spektrum możliwych trudności, jakie mogą pojawić się na drodze kobiet w okresie okołoporodowym jest szerokie. Wczesna i adekwatna do sytuacji pomoc może jednak zabezpieczyć zarówno zdrowie matki, jak i jej dziecka. Dlatego tak ważne jest, by kobiety w okresie okołoporodowym mogły uzyskać odpowiednie wsparcie i pomoc w tym potenacjalnie trudnym dla siebie czasie.

Źródło: www.postpartum.net

Lęk przed ludźmi i psychoterapia

Lęk, który odczuwamy w sytuacjach społecznych jest uczuciem naturalnym i powszechnym. Odczuwamy go w codziennych sytuacjach życiowych i w sytuacjach znaczących. Czasem przybiera jednak postać utrudniającej funkcjonowanie fobii społecznej.

Objawy fobii społecznej

Najczęściej pierwsze objawy lęku przed ludźmi można zaobserwować u osób młodych - młodzieży i młodych dorosłych. Znacznie rzadziej po raz pierwszy ujawniają się one powyżej 25 roku życia. Najczęstszymi fizycznymi objawami są czerwienienie się, dygotanie, obawa przed zwymiotowaniem, czy niekontrolowanym oddaniem stolca. O fobii mówimy, gdy sytuacje społeczne - nawet te o mniejszym znaczeniu, budzą strach, chęć unikania znalezienia się w trudnej sytuacji i sprawiają trudności w funkcjonowaniu. Często osoba wie że jej obawy są nadmierne, nieprzystające do sytuacji, a wachlarz objawów rozwija się także podczas wyobrażania sobie znalezienia się wśród innych. Zdarza się także, że poza widocznymi emocjami czy unikaniem sytuacji społecznych, strach skrywany pod płaszczykiem zbyt dużej pewności siebie, buty i arogancji.

Typowymi sytuacjami wyzwalającymi objawy są:

• zawieranie nowych znajomości,

• bycie obiektem oceny lub krytyki ze strony innych,

• znajdowanie się w centrum uwagi,

• spotkania z osobami, na których zdaniu niezwykle nam zależy (np. z autorytetami),

• bycie obserwowanym podczas różnych czynności,

• spotkania towarzyskie.

Psychologiczne przyczyny lęku przed ludźmi

Psychologowie poszukują odpowiedzi na pytania o źródła fobii społecznej między innymi w relacjach. Z tego punktu widzenia u źródeł utrudniającego funkcjonowanie lęku mogą leżeć zranienia związane z ważnymi sytuacjami czy osobami np. rodzicami. Raniące zachowania, to między innymi częste krytykowanie, upokarzanie - szczególnie publiczne, stawianie nieadekwatnie wysokich wymagań, a także świadczące o braku wiary w możliwości wymagania za niskie. Tego typu doświadczenia mogą ukształtować przekonanie o tym, że należy się siebie wstydzić, budzą poczucie wyobcowania, czy poczucie odmienności, które jest nie do zaakceptowania. Pokazanie się innym, nierozerwalnie kojarzy się z negatywną uwagą lub odrzuceniem. Osoby, które mają objawy fobii społecznej zazwyczaj spodziewają się miażdżącej oceny ze strony innych ludzi. Fobie społeczne często działają dwupoziomowo: straszna jest zarówno sama sytuacja społeczna, jak i to, że zachowania będące objawami strachu, przyniosą wstyd i upokorzenie (np. strach przed tym, że ze strachu zwymiotujemy w towarzystwie).

Lęk społeczny – czy psychoterapia może pomóc?

Kiedy lęk przed ludźmi staje się dotkliwy i w istotny sposób przeszkadza w życiu, warto zatrzymać się i zastanowić nad kilkoma obszarami takimi jak:

• Odpowiedź na pytanie: "czy to jest dobry czas na zmianę?".

Ten pierwszy krok może mieć niebagatelne znaczenie w drodze ku lepszemu radzeniu sobie z problemem. Odpowiedź "tak" daje motywację do pracy. Odpowiedź "nie, to nie jest dla mnie czas zmian" może przynieść ulgę i przynajmniej na jakiś zmniejszyć presję, lęk, czy poczucie winy. Warto odpowiedzieć uczciwie, czy kłopot jest źródłem cierpienia i czy odpowiedź "nie" nie wynika głównie z pragnienia uniknięcia dotykania własnych trudności.

• Dobre poznanie siebie i zrozumienie własnych emocji.

Poznanie siebie w sytuacjach społecznych może nie tylko dać odpowiedź na to, jak postrzegamy sami siebie, lecz także jak według nas postrzegają nas inni i jak my reagujemy na nich. Wielu osobom akceptację i spokój daje uznanie swojej wrażliwości, odtworzenie własnej historii i dostrzeżenie, że zachowania nie wynikają z ułomności, a są związane z radzeniem sobie niegdyś. Czasem sposobem na mniej bolesne przeżywanie sytuacji społecznych, może stać się dobre poznanie i odreagowanie trudnych uczuć strachu, smutku, czy złości, które mają swoje źródło w przeszłości.

• Podjęcie psychoterapii.

Fobia społeczna wiąże się z relacjami, z tym jak wyobrażamy sobie reakcje innych ludzi na nas. Dobrze więc, gdy w tym poznawaniu siebie towarzyszy nam druga osoba. W obecności uważnego psychoterapeuty łatwiej jest odkrywać swoją historię, otrzymać wsparcie, czy skorzystać z możliwości skonfrontowania wyobrażeń z tym, reakcje jakie rzeczywiste reakcje budzą nasze zachowania. Psychoterapia często daje także możliwość doświadczenia zrozumienia, empatii i akceptacji. Uwolnienie w obecności drugiego człowieka choćby części lęku i gniewu, często pozwala na dostrzeżenie pozytywnych aspektów sytuacji społecznych, a sama terapia staje dla wielu osób doświadczeniem dobrego kontaktu. Wiedza o sobie i zaufana relacja mogą stać się źródłem siły, by poradzić sobie z wewnętrznym krytykiem i zbudować wewnętrzną przestrzeń dla akceptacji dla siebie i swojego lęku. Spotkanie ze sobą w terapii nie jest łatwe. Jest to czasem długotrwały proces, który wymaga zetknięcia się z trudnościami, zaufania komuś i wzięcia odpowiedzialności za swoje życie.

Depresja - objawy i leczenie

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, ponad 300 milionów osób cierpi na depresję i jest ona jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób na świecie. Diagnozę depresji stawia się częściej kobietom, objawy depresji u kobiet są bardziej typowe. Jednak to mężczyźni częściej umierają z powodu depresji – ich próby samobójcze są niestety bardziej skuteczne. Mniej niż połowa osób doświadczających depresji ma stawianą diagnozę i poddaje się leczeniu, czy to farmakologicznemu, czy psychoterapii.

Typowe objawy depresji

Typowe objawy depresji to utrzymujący się przez większość czasu, co najmniej 2 tygodnie znacząco obniżony nastrój lub smutek, zmniejszenie odczuwania przyjemności lub utrata zainteresowań, subiektywne poczucie wyczerpania, zmęczenia. Dodatkowymi objawami depresji mogą być: nadmierna senność lub bezsenność, utrata lub wzrost apetytu i znacząca zmiana wagi ciała, zaburzenia myślenia i koncentracji, poczucie bezwartościowości i winy, nawracające myśli o śmierci i samobójstwie. Większość tych objawów jest dostrzegalna „gołym okiem”. Istnieje jednak również depresja ukryta, charakteryzująca się mniej oczywistymi symptomami, o której mówi się czasem, że jest depresją typu męskiego.

Mniej typowe objawy depresji

Po niektórych osobach nie widać, że są w depresji. Sytuacja taka częściej dotyczy mężczyzn i bywa nazywana depresją typu męskiego. Do mniej oczywistych objawów depresji zaliczamy np. podwyższoną aktywność, rzucanie się w wir zadań i obowiązków, napady złości, agresywne zachowania w stosunku do otoczenia, ciągłe poirytowanie, nadużywanie substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu), podwyższoną aktywność seksualną, podejmowanie ryzykownych zachowań, maskowane zmęczenie, ogólne poczucie przeciążenia stresem czy dolegliwości somatyczne takie jak kłopoty żołądkowe czy bóle pleców, głowy.

Leczenie depresji - kiedy i gdzie szukać pomocy

Jeśli zauważymy u siebie lub bliskiej osoby utrzymujące się symptomy wymienione wyżej, warto umówić się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu, psychiatry czy psychoterapeuty, którzy potwierdzą lub wykluczą diagnozę depresji lub skierują do innego specjalisty celem podjęcia leczenia, udzielenia wsparcia w radzeniu sobie z depresją. W leczeniu depresji stosuje się zarówno farmakoterapię jak i psychoterapię, czasem obie te formy jednocześnie. Różne podejścia terapeutyczne są podobnie skuteczne.

Ważne jest również wsparcie osoby chorej przez bliskie osoby z jej otoczenia, zarówno na poziomie emocjonalnym jak i fizycznym. Zrozumienie, słuchanie, odciążenie w obowiązkach czy łagodne zachęcanie do aktywności to działania, których warto próbować choć trzeba liczyć się z tym, że bliska osoba w depresji może się izolować i oferowane wsparcie odrzucać.

Depresja - czy to wciąż tabu? Audycja w Programie Trzecim

16 marca RE:akcja w depresji i m.in. psychoterapeutka z naszego ośrodka Anna Gradkowska wzięły udział w audycji w radiowej Trójce. Rozmawiałyśmy na temat depresji, humanistycznego spojrzenia na doświadczenie depresyjne, terapię i leczenie, a także na akcję, w której corocznie bierzemy udział.

Zapraszamy do posłuchania audycji.

Depresja poporodowa czy baby blues

Czas bezpośrednio po porodzie oraz początki macierzyństwa to okres będący wyzwaniem dla większości młodych matek. Jakimi zachowaniami powinniśmy się zaniepokoić i kiedy warto, poszukać pomocy specjalisty?

Początki macierzyństwa - rewolucja

Narodziny dziecka to dla kobiety rewolucja – zarówno w sensie psychologicznym, jak i fizycznym. W tym czasie tzw. baby blues („smutek po urodzeniu dziecka” - naturalne obniżenie nastroju  po porodzie, któremu towarzyszy huśtawka emocjonalna i zmęczenie, będące reakcją organizmu kobiety na poród i związane z nim zmiany hormonalne) doświadcza nawet 80% kobiet. Ciało kobiety przez 9 miesięcy przystosowywało się, by być jak najlepszym domem dla rozwijającego się w nim dziecka. Po urodzeniu staje przed nowymi wyzwaniami: karmieniem noworodka, całodobową opieką nad nim oraz powrotem do „należenia” do tylko jednej osoby. Zmiany hormonalne – spadek poziomu estrogenów i progesteronu, wzrost poziomu prolaktyny – powodują huśtawkę nastrojów. Kobieta może być płaczliwa, rozdrażniona. Zarówno poród, jak i początki życia z małym człowiekiem powodować ciągłe zmęczenie, senność. Nowa sytuacja, przed którą staje młoda matka sprzyja też pojawianiu się negatywnych myśli na swój temat, poczucia niepewności, czy kobieta sobie nie poradzi. Świeżo upieczonej mamie, oprócz szczęścia z pojawienia się na świecie dziecka, często towarzyszą też trudne emocje: lęk, smutek, złość, poczucie winy, że nie jest wystarczająco dobrą matką, bezradność, frustracja, bezsilność. Stan taki – choć dla kobiet jest bardzo trudny i obciążający – jest naturalny i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Pojawia się zwykle w okolicach 3-5 dnia po porodzie i mija samoistnie w ciągu 2-6 tygodni. 

Gdy trudności trwają - depresja poporodowa

Zdarza się, że złe samopoczucie matki przybiera inne formy lub utrzymuje się dłużej niż 2-6 tygodni. Kobieta może zupełnie stracić zainteresowanie opieką nad swoim dzieckiem, nie być fizycznie, ani psychicznie w stanie się nim zajmować. Może również cierpieć na bezsenność, co potęguje jeszcze jej wyczerpanie. Lęki o zdrowie dziecka przybierają formę natrętnych myśli, nie mających oparcia w rzeczywistości i niepodzielanych przez resztę otoczenia dziecka. Pojawiać się mogą również agresywne myśli lub zachowania w stosunku do dziecka lub lęki, że kobieta coś może mu zrobić. Wciąż towarzyszą jej również negatywne i pełne poczucia winy myśli dotyczące siebie w roli matki –„nie nadaję się do tego”, „jestem złą matką”, „nie poradzę sobie”, „mogę zrobić coś, co skrzywdzi moje dziecko”. Opisane objawy są charakterystyczne dla depresji poporodowej, która może dotykać 10-20% procent kobiet. Co ważne, może się ona pojawić nie bezpośrednio po porodzie, ale nawet w ciągu pierszego roku życia dziecka.

Depresja poporodowa - pomoc psychoterapeuty lub psychiatry

Jeśli kobieta lub jej otoczenie zauważa opisane wyżej objawy depresji, lub jeśli jej obniżony nastrój trwa, mimo że połóg już minął, koniecznie należy udać się do specjalistów – psychologa i psychiatry. Szybka interwencja ustrzeże kobietę i jej dziecko przed negatywnymi konsekwencjami w przyszłości dla niej i dla jej dziecka.

Depresja jako doświadczenie rozwojowe - rozmawiamy w radiowej Czwórce

7 marca 2017r. psychoterapeutka z naszego ośrodka, Beata Zielińska-Rocha, wzięła udział w audycji na temat depresji. Rozmowa dotyczyła tego czym jest i jak objawia się depresja, różnic pomiędzy symptomami depresji u kobiet i mężczyzn oraz tego, że depresja może, i powinna, być dla nas sygnałem potrzeby wprowadzenia zmian w życiu, możliwością przyjrzenia się sobie, swoim potrzebom, celom, poczuciu sensu i relacjom z ludźmi. 

Zapraszamy do posłuchania audycji:

Rozmawiamy o depresji - część 1 audycji

Rozmawiamy o depresji - część 2 audycji

V edycja RE:akcji w depresji

Od 23 lutego do 23 marca w ramach RE:akcji w depresji w wielu miastach odbędzie się kilkadziesiąt bezpłatnych wydarzeń. W tym roku myślą przewodnią akcji nie jest walka z depresją, a myślenie o niej jako wiadomości, że w naszym życiu dzieje się coś ważnego, coś co warto zauważyć i na co warto zareagować. Często depresja jest sygnałem, że odeszliśmy od swojej własnej natury i od kontaktu z bliskimi sobie ludźmi, że żyjemy w zbyt dużym pośpiechu, nie radzimy sobie z naporem zbyt wielkich oczekiwań. Depresja nie jest więc czymś, czego jak najszybciej należy się pozbyć, a sygnałem do refleksji i motywacją dla zmian.

Przypominamy, że nasz ośrodek organizuje dwa wydarzenia: 11 marca obędzie się warsztat "Perfekcjonizm i depresja" - z uwagi na duże zainteresowanie zapisy na ten warsztat są już zamknięte, natomiast 21 marca pokaz filmu o depresji okołoporodowej "Obcy we mnie", połączony z komentarzem i dyskusją jest wydarzeniem otwartym, na które serdecznie zapraszamy. Mamy także wolne miejsca na konsultacje.

Zapraszamy do korzystania z bezpłatnej oferty (na część wydarzeń wciąż trwają zapisy). Szczegóły na stronie akcji.

RE:akcja w depresji 2017 zapisy już otwarte

Już po raz trzeci nasz ośrodek bierze udział w ogólnopolskiej akcji psychoedukacyjnej RE:akcja w depresji. Będzie trwała od 23 lutego do 23 marca. Można zapisywać się już na bezpłatne wydarzenia, dotyczące depresji, psychoterapii i dbania o siebie. Szczególnie gorąco zachęcamy do wzięcia udziału w naszym warsztacie nt. perfekcjonizmu.

Objawy depresji u mężczyzn

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia szacuje się, że depresja może dotykać nawet 10% osób (liczba osób z diagnozą depresji to 3-4%), a kobiety chorują na nią 2-3 razy częściej niż mężczyźni. Czy oznacza to, że problem depresji u mężczyzn nie istnieje?

Depresja mężczyzn nie dotyczy?

Jest wiele odpowiedzi na pytanie skąd rzadsze diagnozowanie depresji u mężczyzn niż u kobiet. Jedna z nich zakłada, że obecnie uznawane klasyfikacje zaburzeń psychicznych wskazują na objawy bardziej charakterystyczne dla sposobu funkcjonowania i mówienia o sobie kobiet. Inna, że mężczyźni gneralnie rzadziej trafiają do specjalistów, w tym psychologów i psychiatrów. Jeszcze inne wytłumaczenie zakłada, że mężczyznom trudno przyznać się do depresji ze względu na wstyd i poczucie, że to "niemęska" choroba.

Typowe objawy depresji u mężczyzn

U niektórych mężczyzn stany depresyjne są łatwo rozpoznawalne. Trudno ich rano wyciągnąć z łóżka, przestają angażować się w życie rodzinne, nic im nie sprawia przyjemności. Zamartwiają się, a podstawowe czynności, zwykle wykonywane automatycznie, wymagają wysiłku. Pojawia się negatywne postrzeganie siebie, innych ludzi, świata i przyszłości. Mężczyzna w depresji, próbując nie dopuścić do siebie negatywnych myśli i przykrych uczuć, dlatego czasem zamyka się w swojej skorupie, wycofuje z kontaktu. Innym razem zdarza się, że bywa trudny w kontakcie, nawet agresywny. Jego depresja negatywnie wpływa na związek. Jej ofiarą pada intymność, możliwość porozumienia, emocjonalne i seksualne zainteresowanie partnerem.

Mniej typowe objawy depresji u męzczyzn

Opisane wyżej objawy dość łatwo rozpoznać. Istnieje jednak depresja, którą David Wexler nazywa „depresją typu męskiego”. To depresja, w której nie widać smutku, raczej podenerwowanie, poirytowanie, często obwinianie innych za swój zły nastrój. Depresji typu męskiego często towarzyszy potrzeba działania (niekoniecznie konstruktywnego) i szukanie zajęć, które pozwolą odwrócić uwagę od złego samopoczucia. Uczucia pozostają niewyrażone, może pojawiać się skłonność do zaprzeczania im, bagatelizowania i wybuchów. Bywa, że w reakcji na depresję mężczyzna ucieka się do przesadnych, „supermęskich” zachowań, mających maskować chorobę. Zachowania te mogą być związane z nadużywaniem alkoholu i/lub innych substancji psychoaktywnych, zwiększoną aktywnością seksualną czy próbami zapewnienia sobie przypływu energii poprzez wybuchy złości. Wielu cierpiących na depresję mężczyzn stara się uciec od trudnych emocjonalnie sytuacji, odciąć się od nich. Cierpią, ale na zewnątrz prezentują się jako niedostępni twardziele. Czasem pojawia się syndrom „Nie chcę o tym mówić”, pracoholizm, wielogodzinne przesiadywanie w internecie czy romanse.

Depresja - niemęska choroba?

Obraz „prawdziwego mężczyzny” jest ważną przeszkodą w radzeniu sobie z problemem. Przyznanie się do bezradności, cierpienia, czy lęku jest nie tylko zagrożeniem dla obrazu siebie, lecz także utrudnia możliwości otrzymania pomocy. Najbliżsi, tracąc źródło wsparcia, bezpieczeństwa, stykając się z kryzysem i często nieznośnym zachowaniem drugiej osoby, siłą próbują poradzić sobie z problemem. Każą wziąć się w garść, wrócić do poprzednich obciążających zajęć lub przeciwnie – wyręczają w czym się da. Brak możliwości sprostania zbyt dużym wymaganiom lub zbyt niskie oczekiwania mogą u chorującego mężczyzny pogłębić poczucie bezwartościowości, a w otoczeniu wzbudzić złość, pogardę i politowanie. Męska depresja często więc jest samotna podwójnie – ze swojej depresyjnej natury i jako skutek odrzucenia i izolowania się innych ludzi.

Pomoc mężczyznom w depresji

Depresja nie jest czymś, co można przeczekać. Wymaga pomocy psychologa lub psychiatry. Mężczyźni zwykle chętniej korzystają z pomocy „twardej” psychiatrii, niż „miękkiej” psychoterapii. Warto też zwrócić uwagę, że poza trudnościami ze spełnianiem ról społecznych i zawodowych, mężczyźni przed światem i sobą raczej przyznają się do objawów somatycznych (różnego rodzaju dolegliwości bólowych, problemów ze snem, chronicznego zmęczenia, problemów seksualnych) niż takich jak poczucie bezsensu, bezsilności, winy czy długotrwały smutek. W związku z tym, zamiast do psychiatry czy psychologa, udają się do lekarza pierwszego kontaktu z nadzieją na szybką zmianę swojej sytuacji. Ukryta pod tymi symptomami depresja może pozostać nierozpoznana.

Jednak jak wskazują badania, psychoterapia jest ważnym i skutecznym źródłem pomocy w depresji. Różne podejścia psychoterapeutyczne są podobnie skuteczne w leczeniu depresji. Jedni specjaliści będą pracować wraz z klientami nad możliwie szybkim powrotem do pełnienia ról społecznych, czy podjęciem pracy, inni nad zmianą destrukcyjnych przekonań, jeszcze inni poszukiwać będą wewnętrznych konfliktów. Terapeuci humanistyczni zwrócą uwagę na wewnętrzne przeżycia, własny wpływ oraz budowanie dobrych relacji. Będą wspierać akceptację własnej, nawet nieprzyjemnej rzeczywistości i uelastycznienie obrazu samego siebie. Jako osoby jesteśmy skomplikowani, a nasze funkcjonowanie ma wiele poziomów – nie ma więc jednoznacznej odpowiedzi na to jakie wsparcie jest najskuteczniejsze. Ważniejsze wydaje się mężne, pomimo niemałych przeszkód, sięgnięcie po pomoc.

Bibliografia:

Greenberg, L., S., Watson J., C., (2014). Terapia depresji skoncentrowana na emocjach., Gdańsk: Harmonia Universalis.

Wexler D., B., (2008). On ma depresję. Gdańsk: Wydawnictwo AnWero.

Zagórski, S., Galasiński, D., (2008). Depresja supermana. Charaktery nr 9 (2008).

Światowa Organizacja Zdrowia. Strona internetowa: http://www.who.int

Grupa Synapsis. Strona internetowa: http://online.synapsis.pl