Depresja i jej leczenie według podejścia skoncentrowanego na emocjach (EFT)

Co roku 23 lutego obchodzimy Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. O jej przyczynach i leczeniu mówi wiele badań,  teorii, które mniej lub bardziej oparte są na nauce, a w przestrzeni publicznej i prywatnej pojawiają się najróżniejsze opinie – często wynikające z osobistych przekonań osób wypowiadających się. Według badań (WHO, raportów NFZ, badań wykonywanych przez niezależne podmioty) depresja od lat przybiera na sile, a stres i lęk ostatnich trzech lat, jeszcze nasilają objawy depresji.

Czym jest depresja?

Depresja jest zjawiskiem złożonym. Najczęściej mówi się o niej w ujęciu biologicznym i/lub psychologicznym, a właściwie mówi się o współwystępowaniu tych czynników. Jest różnorodna i nie można wyłonić jej pojedynczej przyczyny. Biologicznie wiąże się z zakłóceniem poziomu neuroprzekaźników i hormonów (podwyższonym poziomem kortyzolu). Z punktu widzenia psychologii jej objawy to często obniżone odczuwanie zainteresowania, przyjemności i radości, podwyższone poczucie smutku, gniewu, niepokoju i wstydu. Obraz siebie, świata i przyszłości napawa pesymizmem. Osoby z depresją wykazują obniżoną aktywność i izolują się społecznie.

Depresja u różnych osób będzie miała różny przebieg. Nawet ta sama osoba będzie odczuwała ten stan różnie w różnych okresach życia. Europejscy medycy diagnozują ją na podstawie objawów ujętych Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. Nie jest, i nie powinna być, diagnozowana na podstawie osobistych przekonań i opinii, co szczególnie istotne w obliczu zalewu różnej jakości wypowiedzi na temat depresji pojawiających się w przestrzeni publicznej.

Emocje, znaczenia, „Ja”, wzrost i utknięcie.

Emocje są niezbędnym, adaptacyjnym i dynamicznym mechanizmem, dzięki któremu automatycznie możemy ocenić sytuację i działać. Jednocześnie, to kim jesteśmy oddziałuje na to, jakie znaczenie przypisujemy naszemu obecnemu doświadczeniu i buduje spójną narrację o nas samych i o sytuacji, w której jesteśmy. Równocześnie zatem czujemy emocje oraz poddajemy refleksji to, co nas spotyka, a oba te procesy oddziałują na siebie nawzajem. Budowanie „Ja” jest procesem łączenia przez osobę czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Interakcja tych czynników daje motywację do działania i możliwość funkcjonowania w sposób optymalny i  umożliwiający wzrost (więcej na temat emocji wg EFT pisaliśmy TU). Mechanizmy, które powodują powstawanie zaburzeń związane są z niezgodnością, brakiem płynności w doświadczaniu. Mogą wiązać się z usztywnionym sposobem nadawania znaczeń, wypieraniem prawdziwych doświadczeń, zbudowanym na przeszłości doświadczaniem siebie. Często w takich sytuacji doświadczamy, rozdarć, konfliktów wewnętrznych, poczucia niedopasowania.

Depresja według EFT

Reakcja depresyjna aktywuje się w przypadku przykrych, przekraczających możliwości doświadczeń emocjonalnych. Często wtedy, gdy równocześnie odczuwamy własne niedostosowanie i brak wsparcia. Niejednokrotnie jest wywoływana przez skojarzenie z przeszłymi doświadczeniami straty, porażki, zaniedbania lub poniżenia.

Depresja jest zaburzeniem emocjonalnym, w którym obniżone jest poczucie żywotności i umiejętności tworzenia silnego „Ja”. Osoby z depresją doświadczają wstydu. Widzą siebie jako słabych, bezwartościowych i zasługujących na karę. Drugą siną emocją jest lęk. Dominuje bezradność, brak nadziei i poczucie zagrożenia. Ograniczona jest  możliwość emocjonalnej regulacji, akceptacji, czy choćby pełnego zrozumienia swojego doświadczenia. Nie ma możliwości kontaktu ze swoimi pierwotnymi, przystosowawczymi emocjami. Pojawia się poczucie beznadziei. Aby je przetrwać i poradzić sobie, organizm zwalnia, ograniczając liczbę docierających bodźców. Depresja ma różne oblicza – także ochronne. Czasem dzięki niej zwracamy uwagę otoczenia i możemy doświadczyć wsparcia i troski. Depresja równocześnie obniża witalność, jak i jest jej wyrazem.

Psychoterapia depresji według EFT

Terapia skoncentrowana na emocjach główny nacisk kładzie na przetwarzanie emocji. Klient wydobywa wspomnienia i ma możliwość ponownego ich przeżycia – tym razem wraz ze wspierającym terapeutą i w bezpiecznym dla siebie otoczeniu. Powraca możliwość elastycznego, spontanicznego reagowania i dostosowania się do sytuacji.  Dzięki temu utknięcie się zmniejsza, a emocje odżywają.  Znów ważne i zrozumiałe są własne potrzeby. Doświadczeniu nadawane są adekwatne znaczenia. W bezpiecznej relacji terapeutycznej pojawia się możliwość ukojenia emocjonalnego i znalezienia adekwatnych sposobów zaspokajania potrzeb. Ten proces wzmacnia „Ja”, a zmiana doświadczenia przez doświadczenie ma moc leczącą.

Źródło: Greenberg, L.S. Watson, J.C. “Terapia depresji skoncentrowana na emocjach”.

Pierwsza konsultacja z psychologiem

Wiele osób przychodzących na konsultację do gabinetu psychoterapii ma do czynienia z psychologiem czy psychoterapeutą pierwszy raz. Zastanawia się, jak będzie wyglądać konsultacja i czuje niepokój. Dziś piszemy o tym, czego można się spodziewać na pierwszej wizycie u psychologa.

Pierwsze spotkanie, a raczej kilka pierwszych spotkań z psychoterapeutą, najczęściej służy poniższym celom:

• Określenie problemów, z którymi boryka się klient
  Terapeuta wraz z klientem precyzują, co w obecnym życiu klienta jest dla niego trudne I powoduje jego cierpienie.

• Poznanie szerszego kontekstu sytuacji życiowej klienta
  Psycholog może zadawać pytania dotyczące różnych sfer życia pacjenta: sfery zawodowej, osobistej, zdrowotnej, życia seksualnego czy historii życia pacjenta. Celem pytań jest jak najlepsze poznanie i zrozumienie, zarówno przez terapeutę, jak i klienta sytuacji życiowej osoby oraz momentu życia, w którym się on znajduje.

• Poznanie motywacji do zmiany
  Klient szuka odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że chce pracować nad swoim problemem, a także czy jest coś, co mogłoby mu w zmianie przeszkodzić

• Ustalenie celów, do jakich dąży klient
  Klient stara się określić, jak wyobraża sobie zmianę, która ma nastąpić po psychoterapii.

• Nawiazanie kontaktu między psychoterapeutą i klientem
  Psycholog jest dla osoby szukającej pomocy kimś zupełnie obcym. W czasie pierwszych sesji klient poznaje psychoterapeutę, aby móc zdecydować, czy ten konkretny specjalista będzie dla niego odpowiednim pomocnikiem i towarzyszem w procesie zmiany. Ważne jest, by klient sprawdził jak czuje się w kontakcie z tą konkretną osobą. Cenne jest również dzielenie się swoimi wątpliwościami z terapeutą.

W trakcie spotkania psycholog zadaje pytania, sprawdza, czy dobrze zrozumiał słowa klienta, a także podsumowuje jego wypowiedzi. Dzieli się swoimi wrażeniami oraz rozumieniem, natomiast nie krytykuje, nie ocenia, rzadko też radzi. Zdarza się, że psycholog głownie słucha, innym razem jest bardziej aktywny. Efektem pierwszych kilku konsultacji jest porozumienie klienta i terapeuty, co do rozumienia problemów, ustalonych celów oraz tego, czy mogą wspólnie wyruszyć w drogę ku zmianie.