Gdy świat już nigdy nie będzie taki sam. Doświadczenie straty i żałoby.
Strata, także strata na zawsze, to naturalny i nieodłączny element życia. Żałoba, czyli reakcja na śmierć bliskiej osoby jest jednym z najbardziej stresujących wydarzeń, z którymi każdy z nas wcześniej czy później, musi się zmierzyć. W tych kryzysowych momentach pomocne może być wsparcie psychoterapeuty.
Strata bliskiej osoby – to, co nie mieści się w głowie… i w sercu
Śmierć bliskiej osoby, nawet jeśli spodziewana, prawie zawsze wiąże się z zaskoczeniem. Fakt, że to już naprawdę się stało i jest nieodwracalne, powoduje nagły, ostry ból. Gdy mija zaskoczenie, ból staje się bardziej „tępy”, a stawianie mu czoła stopniowo staje się możliwe.
Śmierć bliskiej osoby nie jest jednorazową stratą – to ciąg strat powtarzanych każdego dnia, czasem wielokrotnie. Tracimy nie tylko osobę, ale wiele rytuałów i doświadczeń, które istnieją dalej – już bez niej. Dlatego doświadczenie nagłego bólu i cierpienia może przychodzić wielokrotnie i nagle, za każdym razem gdy doświadczymy BRAKU utraconej osoby w kawałku życia, w którym do tej pory zajmowała ona miejsce. Szczególnie bolesne i intensywne bywają znaczące daty – rocznice, święta, rocznice urodzin czy wakacje.
Przeżywaniu żałoby często towarzyszy też poczucie krzywdy i niesprawiedliwości. Może ono pojawiać się zupełnie niezależnie od racjonalnej wiedzy, że śmierć istnieje. Strata bliskiej osoby dotyka głęboko ukrytej, być może dziecięcej, części duszy, która wierzy i potrzebuje wierzyć, że relacje trwają, a ludzie bliscy zawsze będą obok. Śmierć bliskiej osoby podważa podstawy tego przekonania i burzy w związku z tym poczucie bezpieczeństwa. Być może to dlatego częstym doświadczeniem osób w żałobie jest lęk.
Bywa też tak, że zniknięcie ze świata bliskiej osoby powoduje podważenie jego dotychczasowego porządku. Mogą pojawiać się pytania egzystencjalne, dotyczące sensu życia – zarówno teraźniejszego życia bez bliskiej osoby, jak i długofalowego sensu własnego życia w obliczu jego skończoności. To czas lęku, niepewności, smutku, bezradności. Z czasem okres żałoby może też być początkiem konstruktywnych zmian w postrzeganiu świata.
Psychoterapeuta – towarzysz budowli na zgliszczach
Żadna siła, nawet najbardziej efektywna terapia, nie jest w stanie uchronić osoby przeżywającej żałobę przed cierpieniem. Bolesne doświadczanie utraty więzi jest stanem naturalnym i świadczy o zdrowiu – w tym kontekście nie wymaga więc terapii. Psychoterapia może być jednak istotną pomocą w znoszeniu nieuniknionego bólu.
Wsparcie – terapeuta jest żywo reagującym i obecnym odbiorcą historii i przeżyć klienta. Dzięki temu historia zakotwiczona w przeszłości może być w pełni przeżyta i odreagowana w teraźniejszości. Przywraca to klientowi możliwość życia „tu i teraz” oraz daje ulgę.
Relacja – częstym uczuciem w żałobie jest poczucie osamotnienia, opuszczenia. Osoba w żałobie może czuć się odizolowana, odłączona od świata i ludzi. Żywa obecność drugiego człowieka pomaga klientowi się „urzeczywistnić” - poczuć: „Mimo, że bliskiej mi osoby już nie ma, to ja nadal JESTEM”.
Przyjęcie gwałtownych uczuć – przeżycia w żałobie bywają spokojne, przytłumione, bywają też gwałtowne. Dla otoczenia wybuchy emocjonalne bywają niezrozumiałe lub przestraszające. Terapeuta będzie potrafił je zrozumieć i przyjąć.
Pomoc w budowaniu nowej rzeczywistości – gdy intensywność i gwałtowność uczuć minie, przyjdzie czas na budowanie nowego „teraz”. Terapia stanie się okazją szukania odpowiedzi na pytania: „Jak ma wyglądać moje życie bez tej osoby?”, „Jak będzie wyglądać moja przyszłość?”. To także czas tworzenia opowieści o relacji z tą osobą: „Kim dla mnie była ta osoba? Kim ja byłem/am dla niej?”; „Jaka była nasza relacja?”, „Co wniosła w moje życie?”.
Więcej na temat straty i żałoby z perspektywy psychoterapii Gestalt w: Psychoterapia Gestalt w Praktyce Kliniczej. Od psychopatologii do estetyki kontaktu, red. G.Francesetti, M. Gecele, J. Roubal, red. pol. R. Mizerska. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk: 2016.
Przeczytaj też inne nasze artykuły na temat żałoby: