Zaburzenie osobowości typu borderline (osobowość chwiejna emocjonalnie) pojawiło się w klasyfikacjach diagnostycznych po raz pierwszy w 1980 roku, a w 1992 roku zostało włączone do międzynarodowej klasyfikacji ICD-10.  Występuje u ok. 2 % dorosłych, a jego najbardziej charakterystyczną cechą jest niestabilność – nastroju, relacji z ludźmi, obrazu samego siebie i zachowań.  Częściej diagnozuje się ten typ osobowości u kobiet niż u mężczyzn.

Osobowość borderline –jak rozpoznać

Podręcznik diagnostyczny Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego DSM-IV wyróżnia konkretne kryteria diagnostyczne  zaburzenia osobowości borderline. Ogólnie rzecz biorąc, jest to trwały wzorzec niestabilności w relacjach interpersonalnych, obrazie siebie i nastrojach połączony z impulsywnością. Wzorzec ten przejawia się w różnych obszarach życia i ma początek we wczesnej dorosłości. Osoba z zaburzeniem osobowości borderline często doświadcza następujących objawów (do zdiagnozowania potrzebne jest występowanie minimum 5):

• Dotkliwy lęk przed opuszczeniem i podejmowanie wysiłków w celu uchronienia się przed realnym lub wyobrażonym opuszczeniem
• Naprzemienne idealizowanie i dewaluowanie ważnych osób
• Trwale i wyraźnie niestabilny obraz siebie – osoba cierpiąca na to zaburzenie osobowości czasem nie wie kim jest albo jej obraz siebie zmienia się w zależności od tego z kim przebywa
• Impulsywność zachowań w takich obszarach jak wydawanie pieniędzy, życie seksualne, nadużywanie substancji psychoaktywnych, objadanie się
• Zachowania samobójcze, samookaleczenia
• Krótkotrwałe gwałtowne zmiany nastroju i/lub epizody lęku (trwające od kilku godzin do kilku dni)
• Chroniczne uczucie pustki
• Odczuwanie intensywnej złości i problemy z jej kontrolowaniem
• Przelotne, związane ze stresem myśli paranoiczne lub objawy dysocjacyjne (poczucie wyłączania się, odpływania, zaburzenia percepcji, tożsamości czy pamięci)

Warto zauważyć, że podręcznik DSM-5 (najnowsze wydanie podręcznika diagnostycznego) nieco zmienia kryteria diagnostyczne dla osobowości z pogranicza. Pojawiają się tam m.in. takie kryteria jak niestabilność planów, wartości, aspiracji, kariery zawodowej.

Osobowość borderline – leczenie

Podstawowym sposobem leczenia jest psychoterapia – zarówno indywidualna i grupowa. Często zalecana jest również farmakoterapia, szczególnie do łagodzenia konkretnych symptomów, np. zaburzeń nastroju, lęku. Ważne jest również wsparcie najbliższego otoczenia. Psychoterapia zaburzenia osobowości z pogranicza jest psychoterapią długoterminową. Cele terapii obejmują m.in. psychoedukację, budowanie świadomości swoich emocji i potrzeb, radzenie sobie z objawami, np. impulsywnością, złością, uczenie się regulacji emocji, budowanie umiejętności tworzenia bardziej stabilnych relacji z ludźmi, budowanie stabilniejszego obrazu samego siebie.